آزمایش سیتولوژی ادرار و تفسیر آن

آزمایش سیتولوژی ادرار آزمایشی است که برای تشخیص سرطان و سایر بیماری های دستگاه ادراری انجام می شود. این آزمایش به جهت قدرت تشخیصی که در این دسته ار بیماری ها دارد، امروزه محبوبیت زیادی پیدا کرده است. در ادامه علاوه بر توضیح اینکه آزمایش سیتولوژی ادرار برای چیست ، قصد داریم به تفسیر آزمایش سیتولوژی ادرار نیز بپردازیم. با ما همراه باشید.

سیتولوژی ادرار چیست ؟

همانطور که اشاره کردیم این آزمایش به عنوان یکی از انواع آزمایش های سیتولوژی نقش مهمی در تشخیص سرطان دارد. اگر علاقمندید تا در این زمینه اطلاعات بیشتری کسب کنید، مطلب دیگر ما با عنوان سیتولوژی چیست راهنمای شما خواهد بود.

برای مثال بروز کارسینوم سلول انتقالی transitional cell carcinoma (TCC) مثانه در حال افزایش است. برآوردهای فعلی، سرطان مثانه اولیه را به عنوان چهارمین سرطان جدید در مردان رتبه بندی می کند. در ایالات متحده، تقریباً 54400 مورد سرطان جدید پیش بینی شده است.

در (TCC)، اکثر بیماران با بیماری پاپیلاری سطحی با درجه پایین مراجعه می کنند. موارد کمی به سمت بیماری عضلانی تهاجمی یا متاستاتیک پیشروی می کنند. اکثر تومورها از ضایعات سطحی با درجه (grade) بالا و بدون سابقه نئوپلاسم های پاپیلاری به وجود می آیند.

سیتولوژی ادرار به دلیل حساسیت بالای آن برای تومورهای اوروتلیال گرید بالا (از جمله ضایعاتی که ممکن است از نظر سیستوسکوپی مخفی باشند) به خوبی معاینه سیستوسکوپی را تکمیل می کند و به عنوان روشی است که اکثر تومورهای گرید پایین را تشخیص می دهد.

آزمایش سیتولوژی ادرار برای چیست ؟

از این آزمایش برای بررسی موارد زیر استفاده می شود:

1. سرطان مثانه
2. وجود سنگ های ادراری
3. عفونت ادراری
4. آپاندیسیت
5. هایپر گلاسیمی (افزایش قند خون بیمار)
6. بررسی بیماری های کلیوی و آسیب های نفروتیک
7. اعتیاد
8. بارداری
9. دیگر موارد مشابه

شرایط آزمایش سیتولوژی ادرار چیست ؟

نمونه ادرار مناسب برای بررسی در آزمایش سیتولوژی ادرار، نمونه ای است که در صبحگاه و شرایط تحرک مناسب گرفته شده باشد، بنابراین بهتر است نکات زیر را قبل از این آزمایش مدنظر داشته باشید:

1. بعد از بیدار شدن از خواب تمامی ادرار موجود در مثانه تخلیه شود.
2. بین 2 تا 4 ساعت پس از تخلیه، اقدام به نمونه‌گیری شود.
3. بهتر است در این فاصله، مقدار کافی آب مصرف شود و نیز تحرک مناسب نیز وجود داشته باشد.
4. نمونه در داخل ظرف استریل تحویل شده به بیمار، جمع ­آوری و در کمتر از یک ساعت به آزمایشگاه تحویل داده شود.
5. اگر تست در 3 نوبت باید انجام شود بهتر است 3 روز متوالی باشد.
6. نمونه را در محل مشخص شده برای نمونه ها قرار داده و به پذیرش اطلاع داده شود.

تفسیر آزمایش سیتولوژی ادرار

چه مواردی در یک آزمایش ادرار مورد بررسی قرار می گیرد؟

1. رنگ ادرار

رنگ ادرار میزان آب بدن را نشان می دهد. پس اگر رنگ غیر طبیعی باشد، حتما باید به پزشک مراجعه شود. رنگ ادرار در شرایط عادی زرد رنگ است. علت رنگ زرد ادرار به خاطر دفع بیلی روبین است، اما در شرایط  مختلف ممکن است رنگ های مختلفی داشته باشد که اکثر آنها طبیعی است.

مثلا زمانی که مایعات زیادی مصرف می کنید، به دلیل دفع زیاد آب از بدن، رنگ ادرار کم رنگ تا بی رنگ می شود. در زمان تشنگی و روزه داری ممکن است تیره تر و غلیظ تر شود. مصرف بعضی از داروها رنگ ادرار را تغییر می دهند. برای مثال در بیماری شیره افرا رنگ ادرار پس از دفع به رنگ تیره درمی آید و علت آن هم نقص ژنتیکی در تولید نوعی آنزیم است.

رنگ قرمز ادرار به علت دفع خون به وجود می آید. در صورت مصرف ریفامپین و ویتامین های گروه B، ادرار به رنگ نارنجی در می آید.

2. شفافیت (clarity) در آزمایش ادرار

در حالت طبیعی ادرار باید شفاف ( clear ) باشد. در صورت شفافیت پایین یا عدم شفافیت ازعباراتی همچون semi clear (نیمه شفاف) و یا turbid (کدر) استفاده می شود. کدورت می تواند به دلایل مختلفی باشد از جمله عفونت های قارچی، میکروبی و انگلی گرفته تا وجود wbc (گلبول های سفید) در ادرار باشد. حالت کدر یا turbid در ادرار در بیشتر مواقع وجود یک مشکلی را نشان می دهد. البته گاهی به دلایل طبیعی مثل مصرف مواد غذایی حاوی چربی زیاد یا فسفات ها و اوره نیز کدورت ایجاد می شود.

3. PH در آزمایش ادرار

 PH ادرار نشان دهنده ی میزان اسیدی بودن یا قلیایی بودن ادرار است، که باید در حالت نرمال بین 5 تا 5/7 باشد.

4. وزن مخصوص ادرار (specific gravity)

وزن مخصوص میزان مواد محلول در ادرار را نشان می دهد. همان طور که می دانید چگالی آب خالص 1 در نظر گرفته می شود. چگالی ادرار کمی بیشتر از چگالی آب است و در حالت نرمال بین 1/005 تا 1/030 می باشد. زمانی که مایعات زیاد مصرف شده باشد، ادرار رقیق است و وزن مخصوص کاهش پیدا می کند و در هنگام تشنگی یا روزه داری وزن مخصوص افزایش پیدا می کند. وزن مخصوص در کنار سایر موارد مورد بررسی مثل رنگ و شفافیت یک معیار سنجش برای پزشک به شمار می آید.

5. بوی ادرار

بوی ادرار در یک آزمایش ادرار گزارش نمی شود، اما می تواند به عنوان پارانتری در بررسی ها بیماری ها در نظر گرفته شود؛ به عنوان مثال در عفونت های ادراری بوی بدی در ادرار ایجاد می شود. البته این مسئله به تنهایی نشانه ی عفونت نیست و باید همراه علائمی دیگر باشد. مثل سوزش ادرار یا تکرر ادرار و … باشد.

6. پروتئین در آزمایش ادرار

پروتئین ادرار در حالت نرمال باید منفی باشد. به وجود پروتئین در ادرار، پروتئینوری گفته می شود.

بعضی مواقع در صورت انجام ورزش سنگین، تب داشتن و بارداری پروتئین در ادرار دیده می شود. در غیر این صورت پروتئین به حالت پاتولوژیک در ادرار وجود دارد و مهمترین علت وجود یک بیماری کلیوی محسوب می شود.

در موارد زیر ممکن است پروتئین در ادرار وجود داشته باشد:

• آسیب کلیوی
• عفونت ادراری
• فشار خون بالا
• دیابت و سرطان

7. قند (Sugar or Glucose) در آزمایش ادرار

قند یا همان گلوکز به صورت نرمال در ادرار دیده نمی شود. اگر چنانچه مقدار قند از عدد 180 بیشتر شود، قند شروع به دفع شدن از طریق ادرار می کند. در حالت های بارداری و یا سرم تراپی، قند در ادرار دیده می شود. غیر از این موارد در حالت دیابت، آسیب های کلیوی، آسیب های کبدی و غدد آدرنال در ادرار، قند دیده می شود.

8. کتون درآزمایش ادرار (Ketone)

در حالت طبیعی ترکیبات کتونی در ادرار وجود ندارد. وجود کتون نشان دهنده ی مصرف چربی در بدن است؛ یعنی بدن به جای قند برای تامین انرژی از چربی استفاده می کند. مواردی که کتون مثبت می شود شامل دیابت، بیماری های تب دار، مصرف الکل، رژیم بدون کربوهیدرات، گرسنگی شدید، استفراغ طولانی است.

9. کریستال های ادراری

گاها مقادیر بسیار کمی از ذرات به شکل کریستال در ادرار یافت می شود. کریستال های ادراری بسته به نوع آن می توانند زنگ خطر و زمینه سازی برای تشکیل سنگ های ادراری باشند.

کریستال ها انواع مختلفی دارند. برای مثال اورات آمورف (بی شکل) و فسفات به حالت طبیعی ممکن است در ادرار دیده شوند. اگر چنانچه کریستال اسید اوریک در آزمایش ادرار بیمار دیده شود، می تواند به علت بیماری نقرس باشد. سنگ کلیه و عفونت ادراری و مصرف برخی از داروها می تواند باعث ایجاد کریستال ها در ادرار شوند.

10. گلبول های قرمز یا RBC  در  آزمایش ادرار

مهمترین علت هماچوری (خون در ادرار) سنگ های کلیوی هستند. لازم به ذکر است در دوره ی عادت ماهیانه در خانم ها گاهی خون در ادرار دیده می شود، ولی علت آن بیماری های کلیوی نیست. در حالت عادی خون در ادرار وجود ندارد. میانگین RBC حداکثر 3-0 در ادرار مردان و 5-0 در ادرار زنان طبیعی است.

11. گلبول های سفید یا WBC  در آزمایش ادرار

در حالت نرمال گلبول سفید نباید در ادرار وجود داشته باشد، ولی در عفونت ادراری WBC در ادرار دیده می شود.وجود التهاب و آسیب های کلیوی و تومورهای کلیوی و مثانه باعث حضور WBC در ادرار می شود.میانگین WBC  حداکثر 4-0 طبیعی است.

 12. باکتری در آزمایش ادرار

در حالت کلی باکتری در نمونه ی ادرار یافت نمی شوند. وجود باکتری در ادرار می تواند نشانه ی عفونت ادراری باشد. در زمان تهیه ی نمونه ی ادرار برای کشت باید نمونه به روش استریل تهیه شود. اگر نمونه درست و با شرایط استریل تهیه نشود، وجود باکتری می تواند طبیعی باشد، زیرا این باکتری می تواند در اثر آلودگی ناحیه تناسلی یا ظرف جمع آوری ادرار باشد.

اما در صورت رعایت شرایط اصولی یعنی استفاده از ظرف استریل و شستشوی آلت تناسلی وجود باکتری نشانه ی عفونت ادراری است.

در یک آزمایش ادرار میزان باکتری بصورت زیر گزارش می شود:

1. rare : یعنی به ندرت دیده می شود.
2. Few : مقدار کمی در ادرار وجود دارد
3. moderate : یعنی مقدار متوسط بین کم و زیاد باکتری در ادرار وجود دارد
4. Many : مقدار زیادی باکتری در ادرار وجود دارد.

نمونه جواب سیتولوژی ادرار

در مورد تفسیر جواب آزمایش سیتولوژی ادراری که می بینید، رنگ ادرار طبیعی، ولی دارای کدورت است. مورد قابل توجه وجود باکتری می باشد، که میزان آن متوسط گزارش شده است. عفونت ادراری در جواب آزمایش دیده می شود و باید مایعات زیاد مصرف استفاده شود و تحت نظر پزشک آنتی بیوتیک مصرف گردد.

پروتئین هم در ادرار وجود دارد که در حالت نرمال نباید در ادرار باشد که با بررسی های پزشک معالج و مصرف دارو برطرف می شود.

نتیجه گیری

با توجه به آنچه که به شرح آن پرداختیم آزمایش سیتولوژی نقش بسزایی در تشخیص بیماریهای کلیوی، کبدی، عفونت های ادراری، دیابت و … دارد. به طور مثال آزمایش سیتولوژی ریه در تشخیص بیماری های ریوی نقش پررنگی دارد. بنابراین تفسیر آزمایش سیتولوژی ادرار نیاز است به دقت بررسی شود تا با توجه به آن درمان مناسب و صحیح برای بیمار انجام شود.