درک طبقه بندی مواد شیمیایی خطرناک بسیار مهم است، چرا که مواد شیمیایی می‌توانند برای انسان، حیوانات و محیطزیست خطرات جدی ایجاد کنند. با داشتن اطلاعات صحیح درباره خطرات مواد شیمیایی، ما می‌توانیم از خطرات آنها برای سلامتی افراد و محیطزیست جلوگیری کنیم و به امنیت خود و دیگران کمک کنیم.
طبقه بندی مواد شیمیایی خطرناک بر اساس میزان خطر و تأثیر آنها بر سلامت انسان و محیطزیست صورت می‌گیرد. در این طبقهبندی، مواد شیمیایی به چند دسته خطرناک تقسیم میشوند، که به‌عنوان‌مثال ممکن است شامل: خطرات فیزیکی، شیمیایی، سمی، اشعه‌ای، تحریک‌کننده یا گرمازا باشند. با شناخت طبقه بندی مواد شیمیایی خطرناک، میتوانید مواد شیمیایی را شناسایی کنید و بهترین روش‌های کنترل و مدیریت خطرات آنها را در پیش بگیرید.
علاوه بر این، دسته‌بندی مواد شیمیایی خطرناک از دیدگاه قانونی نیز بسیار مهم است. در بسیاری از کشورها، قوانین و مقرراتی برای حمل و نگهداری از مواد شیمیایی خطرناک وجود دارد و شناختن این قوانین می‌تواند از جرایم و تخطی از آنها جلوگیری کند.
از چه سیستم‌هایی برای طبقه بندی مواد شیمیایی خطرناک استفاده میشود؟
در دنیای امروز، بسیاری از مواد شیمیایی خطرناک تولید و استفاده میشوند که می‌تواند برای انسان و محیطزیست مضر باشد. به همین دلیل، استانداردهای طبقه بندی مواد شیمیایی خطرناک توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) و سازمان ملل متحد ( UN ) تعیین شده است.
برای طبقه بندی مواد شیمیایی خطرناک، از سیستم شماره‌گذاری جهانی ( GHS ) استفاده میشود. این سیستم شامل طبقهبندی مواد شیمیایی بر اساس خطرات فیزیکی، شیمیایی و بهداشتی است که به روش‌های استاندارد، مانند: نشان دهی با علامتها و برچسب‌ها، ارائه میشود. هدف اصلی این سیستم، تأمین اطلاعات کافی در مورد خطرات مربوط به مواد شیمیایی به‌منظور حفاظت از سلامت و ایمنی کاربران و محیطزیست است.
همانطور که اشاره کردیم در طبقهبندی مواد شیمیایی از علامتهای خاصی برای نشاندادن میزان خطر و نوع آن استفاده میشود. بهطورکلی این علائم خطر مواد شیمیایی به سه دسته تقسیم میشوند که شامل موارد زیر هستند:
- علامت خطر: که برای نشاندادن خطرات جدی مانند احتمال مرگ یا صدمات جدی بهسلامت انسان یا محیطزیست استفاده میشود.
- علامت هشدار: این علامت خطراتی را نشان میدهد که ممکن است به انسان یا محیطزیست آسیب وارد کنند.
- علامت توصیه: از این علامت برای تخلیه و حملونقل درست مواد شیمیایی خطرناک استفاده میشود.
استفاده از استانداردهای طبقهبندی مواد شیمیایی خطرناک امری ضروری است و هر شخصی باید با این استانداردها آشنا باشد تا بتواند خطرات ناشی از مواد شیمیایی را برای خود و اطرافیان خود کمتر کند و به محیطزیست کمتر آسیب برساند.
آشنایی با نحوه طبقه بندی مواد شیمیایی خطرناک
استاندارد (GHS) یا همان سامانه جهانی دسته‌بندی و برچسب‌زدن مواد شیمیایی یک سامانه بین‌المللی برای طبقهبندی و برچسب‌زدن مواد شیمیایی استفاده می شود که توسط سازمان ملل متحد توسعه‌یافته است. این استاندارد در بیشتر کشورهای جهان به رسمیت شناخته میشود و از آن برای نشاندادن میزان خطر و آسیب مواد شیمیایی مختلف استفاده میشود.
بر اساس استاندارد GHS، مواد شیمیایی در سه دسته قرار می‌گیرند که هرکدام میزان خطر یا آسیب متفاوتی را نشان می‌دهند:
1. خطرات فیزیکی
این دسته شامل خطراتی میشود که ممکن است به انفجار، آتش‌سوزی یا ایجاد شوک حرارتی منجر میشوند. موادی در این دسته قرار می‌گیرند، طبیعتاً میزان آسیب‌رسانی و خطر بسیار بیش‌تری دارند و لازم است برای نگهداری، حمل و همچنین تخلیه آنها به اصول ایمنی توجه شود.
2. خطرات برای سلامتی
مواد شیمیایی که در این دسته قرار می‌گیرند، در شرایط استفاده نادرست می‌توانند خطراتی از جمله: تحریک پوست، چشم یا تنفس برای انسان ایجاد کنند.
3. خطرات برای محیط زیست
برخی از مواد شیمیایی می‌توانند خطرات زیست‌محیطی به همراه داشته باشند. خطرات ایجاد شده توسط این مواد عموماً شامل: آلودگی هوا، آب و یا خاک است و می‌توانند آسیب‌های جدی برای محیطزیست به همراه داشته باشند.
لازم به ذکر است که هرکدام از این دسته‌بندی‌ها به طور جداگانه شامل بخش‌های دیگری هم هستند. هرکدام از مواد شیمیایی باتوجه به درجه خطری که دارند، در این دسته‌ها قرار می‌گیرند و در زمان استفاده از آنها حتماً باید به این موضوع توجه داشته باشید.
نتیجه‌گیری
باتوجه‌به این که امروزه همه ما با انواع مواد شیمیایی در اطرافمان سروکار داریم، لازم است در مورد طبقهبندی آنها هم اطلاعاتی داشته باشیم. هرکدام از مواد شیمیایی می‌توانند به نحوی باعث ایجاد خطراتی با درجات آسیب متفاوت شوند. به همین منظور باید بدانیم که هر یک را چگونه نگهداری، حمل یا تخلیه کنیم که آسیبی متوجه ما و همچنین محیطزیست اطرافمان نشود.
طبقه بندی مواد شیمیایی خطرناک همانطور که بررسی کردیم، از طریق استانداردهای جهانی امکان‌پذیر است. یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین این استانداردها، GHS نام دارد که در بیشتر کشورها از جمله ایران مورد قبول بوده و در حال استفاده است. باتوجه‌به همه این توضیحات برای در امان ماندن از خطرات مواد شیمیایی، لازم است اطلاعاتی هرچند جزئی از طبقه بندی مواد شیمیایی خطرناک در سیستم GHS داشته باشید. شما میتوانید جهت خرید مواد شیمیایی و اطلاع از طبقه بندی آنها با لیان آزما در ارتباط باشید.
