یکی از لوازم اولیه و ضروری برای هر آزمایشگاه، ظرف نمونه‌گیری است که برای جمع‌آوری، انتقال و نگهداری نمونه آزمایش مورد استفاده قرار می‌گیرد. آزمایش‌های مختلفی در علم پزشکی انجام می‌شوند؛ از این رو، انواع ظروف نمونه آزمایش با توجه به خواص فیزیکی و شیمیایی نمونه و شرایط نگهداری و حمل‌ونقل انتخاب می‌شود. این ظروف به‌گونه‌ای طراحی و ساخته می‌شوند که تأثیر محیط بر روی نمونه را به حداقل برسانند و مانع از نشت نمونه و ارتباط آن با محیط خارجی شوند. به این ترتیب، آزمایش بیشترین کارایی را خواهد داشت. در ادامه، ضمن معرفی انواع ظرف نمونه‌گیری ، ویژگی‌ها و استانداردهای الزامی این ظروف را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
کاربردهای ظرف نمونه‌گیری
علاوه بر علم پزشکی، در صنعت کشاورزی، آزمایشگاه‌های شیمی و… نیز از ظروف نمونه‌گیری استفاده می‌شود. ظروف می‌توانند با توجه به ویژگی‌های نمونه، به صورت شفاف یا نیمه شفاف، استریل یا غیر استریل، پلاستیکی یا شیشه‌ای و… طراحی و تولید شوند. با وجود ویژگی‌هایی که ظروف را از هم متمایز می‌کنند، همچنان کاربرد و وظیفه آن‌ها یکسان است و برای نگهداری و انتقال نمونه آزمایش مورد استفاده قرار می‌گیرند.
آزمایش‌های متنوعی وجود دارند که به نمونه‌گیری نیاز دارند. از میان آن‌ها می‌توان به آزمایش خون، نمونه‌برداری مدفون و ادرار، نمونه‌گیری خلط و… اشاره کرد که برای بسیاری افراد آشناتر هستند. با توجه به شرایط آزمایش، از سایز و حجم‌های مختلفی از ظروف نمونه‌گیری استفاده می‌شود. البته همچنان ممکن است برای رسیدن به حداقل حجم نمونه لازم برای آزمایش نیاز باشد که بیش از یک ظرف نمونه مصرف کنید.
رایج‌ترین ظروف نمونه مورد استفاده در آزمایشگاه‌ها شامل بطری‌های شیشه‌ای، ظروف پلاستیکی یا فلزی، قوطی‌های فلزی و کیسه‌های پلاستیکی هستند. طراحی این ظروف در کشورهای مختلف ممکن است متفاوت باشد؛ اما ویژگی‌های اساسی و کاربرد آن‌ها چندان تغییر نمی‌کند.
استانداردها و ملزومات انواع ظروف نمونه آزمایش
با توجه به اهمیت بالای فرایند نمونه‌گیری، نگهداری و انتقال نمونه آزمایش، مهم است که از نوع صحیح ظرف استفاده شود. ظرف مورد استفاده باید شرایط و استانداردهای زیر را داشته باشد:
- باید بتواند خصوصیات و تمامیت نمونه آزمایش را به خوبی حفظ کند.
- باید به اندازه کافی مقاوم باشد تا در برابر فرایند حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی تاب بیاورد.
- نباید تحت تأثیر نمونه قرار بگیرد؛ این استاندارد به ویژه در مورد نمونه‌هایی اهمیت دارد که ممکن است حاوی مواد شیمیایی، فرایندهای نفتی، حلال‌ها، مواد غذایی و… باشند.
- درپوش یا نوع بسته شدن ظرف باید به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شود که ضد نشت و غیرقابل نفوذ به‌وسیله هوا باشد. به‌این‌ترتیب، می‌تواند نمونه را به‌خوبی مهروموم کرده و از هرگونه نشت یا تبخیر نمونه‌ها جلوگیری می‌کند.
- ظرف باید به‌طور مناسب آب‌بندی شده باشد و به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شود که از هرگونه جابجایی غیرمجاز نمونه جلوگیری کند. بسته به ماهیت نمونه، می‌توان از درپوش‌های فلزی مانند سر بطری، درب‌های پیچی پلاستیکی یا فلزی برای اطمینان از آب‌بندی بهتر استفاده کرد. در ظروف نمونه آزمایش باید از چوب‌پنبه و رزین اجتناب شود.
انواع ظروف نمونه گیری آزمایشات پزشکی
پرکاربردترین ظروف نمونه آزمایش که بسیاری از ما با آن‌ها برخورد داشته‌ایم، ظروف مورد استفاده در نمونه‌گیری مدفوع، ادرار و خون هستند که ویژگی آن‌ها به شرح زیر است:
-
ظرف نمونه‌گیری خون
ظروف نمونه آزمایش خون به شکل لوله‌های پلیمری ساخته می‌شوند. سایز و اندازه لوله‌ها و رنگ درپوش آن‌ها با توجه به کاربرد ظرف در آزمایشگاه متفاوت است.
-
ظرف نمونه‌گیری مدفوع
ظرف نمونه‌گیری مدفوع معمولاً به صورت استوانه‌ای پلاستیکی با قاشقکی برای جمع‌آوری و انتقال نمونه بدون ایجاد آلودگی برای بیمار و پرسنل آزمایشگاه طراحی شده است.
-
ظرف نمونه‌گیری ادرار
ظرف نمونه‌گیری ادرار استوانه‌ای پلاستیکی و درب‌دار است و به‌گونه‌ای طراحی شده که از نشت نمونه داخل آن جلوگیری شود. این ظرف قابلیت استریل شدن با اتوکلاو را ندارد و یک‌بارمصرف است. این ظرف پیش از استفاده استریل نمی‌شود؛ اما پیش از نمونه‌گیری باید از تمیز بودن ظرف و عدم وجود هرگونه ماده شیمیایی درون آن اطمینان حاصل شود.
انواع ظروف نمونه آزمایش صنایع مختلف
ظروف نمونه آزمایش را معمولاً بر اساس ویژگی‌هایی مانند جنس، اندازه، نحوه مهروموم شدن و… دسته‌بندی می‌کنند. این ویژگی‌ها می‌توانند کاربرد ظرف را تعیین کنند. به طور کلی، انواع ظرف نمونه‌گیری کاربردی در آزمایشگاه‌های شیمی، پزشکی، کشاورزی و… شامل موارد زیر هستند:
-
بطری پلاستیکی با دهانه باریک و درب ضد نشتی (Leak-proof)
بطری پلاستیکی یکی از رایج‌ترین انواع ظروف نمونه‌گیری است. اندازه دهانه و سایز بطری می‌تواند کاربرد آن در آزمایشگاه‌ها را تعیین کند. دسته‌ای از بطری‌ها دارای دهانه باریک با قابلیت جلوگیری از نشت مواد (Leak-proof) هستند. موارد استفاده از این نوع بطری‌های پلاستیکی شامل مایعات غیر فرار مانند فرآورده‌های نفتی (نفت سفید، گازوئیل و بنزین) روغن‌های معدنی، اسیدهای چرب متیل استرها، روغن‌های گیاهی، آب‌میوه‌ها و شربت‌ها، نوشیدنی‌های غیرالکلی و مواد شیمیایی غیر فرار هستند.
-
بطری پلاستیکی با دهانه گشاد و درب ضد نشتی
بطری پلاستیکی دارای دهانه گشاد معمولاً با استفاده از درپوش پیچی یا پلمپی پلاستیکی بسته می‌شود. این بطری از قابلیت Leak-proof برخوردار است و مانع از نشت مواد داخل بطری یا ارتباط نمونه با محیط خارجی می‌شود. بنابراین، برای نگهداری مواد پودری و ترکیباتی مانند رنگ و لاک‌ها، وازلین، شن، چربی‌های گیاهی جامد مناسب است.
-
بطری پلاستیکی با قابلیت Air-tight
دسته‌ای از بطری‌های پلاستیکی به طور ویژه برای مایعات فرار طراحی شده‌اند و دارای قابلیت Air-tight هستند. به عبارت دیگر، این بطری‌ها به‌گونه‌ای طراحی و ساخته می‌شوند که از نفوذ هوا به داخل یا نشت مواد فرار مانند الکل و عطر جلوگیری می‌کنند.
-
بطری شیشه‌ای با درب ضد نشتی
بطری‌های شیشه‌ای می‌توانند برای حمل و نگهداری انواع مایعات فرار و غیر فرار مانند گازوئیل، مایعات حاوی الکل، حلال‌های آلی و رقیق‌کننده‌ها، نمونه‌های حساس به نور (مانند روغن‌زیتون) مورد استفاده قرار بگیرند. بطری‌های شیشه‌ای با درب‌های ضد نشتی مهروموم می‌شوند؛ اما در برابر ضربه بسیار حساس هستند و شرایط انتقال و ذخیره‌سازی آن‌ها نیازمند نظارت است.
-
قوطی فلزی با درب ضد نشتی
قوطی‌های فلزی برخلاف انواع شیشه‌ای در برابر ضربه مقاوم هستند. این ظروف نمونه آزمایش معمولاً در ذخیره‌سازی و نگهداری مایعات خاص مانند حلال‌های آلی و رقیق‌کننده‌ها، مایعات حاوی الکل، گازوئیل و… کاربرد دارند. نکته حائز اهمیت در مورد قوطی‌های فلزی این است که امکان نگهداری مایعات اسیدی و بازی مانند سرکه یا آب‌نمک را برای شما فراهم نمی‌کنند.
سخن پایانی
ظروف متعددی برای نمونه‌گیری و انتقال مواد و ترکیبات مختلف طراحی و تولید شده‌اند که در صنایع مهم کشور و آزمایشگاه‌های پزشکی، شیمی و… کاربرد دارند. اصلی‌ترین ویژگی ظروف، ثبات و عدم‌تغییر ماهیت در برخورد با نمونه آزمایش است. آن‌ها در انواع ساده و رنگی تولید می‌شوند که ظروف رنگی برای نگهداری مواد حساس به نور هستند. انواع ظروف نمونه نمونه آزمایش در سایزها و شکل‌های مختلفی تولید می‌شوند و معمولاً ظروف مشابه با کاربردهای مشابه با برچسب یا رنگ درپوش متفاوت از هم تمایز پیدا می‌کنند. شما میتوانید جهت خرید و یا اطلاع از قیمت ظروف نمونه آزمایش با لیان آزما در ارتباط باشید.
