آزمایش‌ها نقش مهمی در سلامتی افراد ایفا میکنند. دقت بالای یک آزمایش که بتواند قدرت تشخیص کافی داشته باشد، به عوامل مختلفی وابسته بوده که مهم‌ترین آن انواع نمونه آزمایش است. به این دلیل که اگر کیت‌های تشخیصی شرایط نگهداری مناسبی نداشته باشند، نمونه آزمایش به‌طور کلی غیرقابل استفاده خواهد بود.
اگر می‌خواهید با انواع نمونه های آزمایشگاهی و تاثیر آن‌ها بر نتیجه آزمایش‌ها آشنا شوید، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
دسته بندی انواع نمونه ها و بررسی هر نوع
دسته بندی‌های مختلفی برای انواع نمونه های آزمایش وجود دارد اما در میان آن‌ها، نوع زیر کاربرد بیشتری دارد:
- نمونه‌های با قابلیت دفع طبیعی از بدن
- نمونه‌های با قابلیت دسترسی راحت
- نمونه‌های با دسترسی دشوار
نمونه های با قابلیت دفع طبیعی از بدن
ادرار، مدفوع و خلط در این دسته از انواع نمونه های آزمایشگاهی قرار میگیرند. به این معنا که فرد می‌تواند بدون نیاز به کمک متخصصان، نمونه را جمع آوری کند و به آزمایشگاه و مراکز پزشکی تحویل دهد. تنها کودکان یا بیمارانی که محدودیت جسمی دارند، برای جمع آوری این نمونه‌ها به کمک نیاز خواهند داشت.
جمع آوری این نوع از نمونه‌ها دردی به‌همراه ندارد اما ممکن است بسته به نوع آزمایش، شرایط خاصی برای آن وجود داشته باشد که متخصصان آزمایشگاه به فرد اطلاع خواهند داد.
نمونه های با قابلیت دسترسی راحت
خلط، بزاق، ترشحات واژن و غیره در این دسته از انواع نمونه آزمایش قرار میگیرند. منظورمان آن دسته از نمونه‌هایی است که جمع آوری آن‌ها با یک سواب ممکن بوده و به‌راحتی در مراکز درمانی قابل انجام است. این نوع از نمونه برداری سریع، نسبتا بدون درد و بدون عوارضی جانبی است.
نمونه های با دسترسی دشوار
از جمله انواع نمونه آزمایشی که در این دسته قرار میگیرند، باید به خون اشاره کنیم. منظور از دسترسی دشوار برای جمع آوری این نوع از نمونه‌های آزمایشی این است که برای انجام آن به دلیل شکافته شدن پوست، نیاز به تخصص حرفه‌ای افرادی مانند پزشک و پرستار است.
جمع آوری این نوع از نمونه‌ها دردناک‌تر از دو دسته قبلی بوده و ممکن است کمی استرس و درد داشته باشد. نمونه‌های بافتی نیز در این دسته قرار دارند که جمع آوری آن‌ها سخت‌تر بوده و ممکن است با بی‌حسی موضعی قابل انجام باشند.
کاربرد انواع نمونه آزمایش
انواع مختلفی از نمونه‌های آزمایش در سه دسته‌ای که بررسی کردیم قرار میگیرند که کاربرد هرکدام متفاوت از دیگری است. در بخش بعد این کاربردها را بیشتر بررسی می‌کنیم.
1. نمونه های با قابلیت دفع طبیعی از بدن
ادرار، مدفوع، خلط و اسپرم، مهم‌ترین انواع نمونه های آزمایشگاهی هستند که در این دسته قرار میگیرند.
کاربرد نمونه ادرار
-
- تشخیص بیماری‌های کلیوی
- تشخیص بیماری‌های مجاری ادرار
- تشخیص وجود عفونت، باکتری و ویروس در بدن
برای آشنایی بیشتر با شرایط آزمایش ادرار میتوانید به مطلب دیگر ما با همین عنوان مراجعه کنید.
کاربرد نمونه مدفوع
-
- تشخیص بیماری‌های روده
- تشخیص سرطان روده
- تشخیص باکتری‌ها، انگل و عفونت‌های موجود در بدن
کاربرد نمونه خلط
-
- تشخیص بیماری‌های ویروسی
- تشخیص بیماری کووید-19
- تشخیص عفونت‌های مجاری تنفسی
کاربرد نمونه اسپرم
-
- تشخیص آزواسپرمی و الیگواسپرمی
- تشخیص احتمال باروری یا ناباروری
2. نمونه های با قابلیت دسترسی راحت
ترشحات و بافت رحم و واژن، ترشحات بینی و گلو و نمونه ناخن و مو، در این دسته از انواع نمونه های آزمایشگاهی قرار میگیرند که کاربرد آن‌ها به شکل زیر متفاوت است.
ترشحات و بافت رحم و واژن
-
- تشخیص عفونت‌های رحم و واژن
- تشخیص سرطان دهانه رحم
- تشخیص ویروس HPV
ترشحات بینی و گلو
-
- بیماری‌های مجاری تنفسی
- بیماری سل
- بیماری کووید-19
نمونه ناخن و مو
-
- آزمایش‌های ژنتیک
- بیماری‌های قارچی
- تشخیص بیماری اونیکومایکوزیس
3. نمونه های با دسترسی دشوار
نمونه خون، بیوپسی یا بافت، مایع مغزی نخاع و مغز استخوان، از مهم‌ترین انواع نمونه های آزمایشگاهی با دسترسی دشوار هستند.
نمونه خون
-
- تشخیص عفونت
- کم خونی
- انواع سرطان‌ها
- تیروئید
- چربی خون
- قند خون
نمونه بیوپسی
-
- تشخیص انواع سرطان
- تشخیص توده‌های غیرطبیعی
نمونه مایع مغزی
-
- تشخیص عفونت های باکتریایی، قارچی و ویروسی
- خونریزی‌های فضای ساب آراکنوئید (زیر عنکبوتیه)
- بدخیمی‌های سیستم عصبی مرکزی
نمونه مغز استخوان
-
- ناهنجاری سلول های خونی
- تشخیص سرطان
کاربرد نمونه ها در انواع آزمایش ها
هرکدام از انواع انواع نمونه آزمایش که بررسی می‌کردیم، برای آزمایش‌های مختلفی مورد استفاده قرار میگیرند. مهم‌ترین آن‌ها موارد زیر هستند.
آزمایش‌های خون
مطالعه روی نمونه خون در انواع آزمایش خون ، برای انجام آزمایش‌های زیر ضروری است:
-
- بررسی بسیاری از فرآیندهای بدن
- آزمایش اختلالات رایج آنزیم‌ها، لیپیدهای سرم، سطحالکترولیت
- بررسی تعداد گلبول‌های قرمز و سفید،فاکتورهای لخته شدن خون، سطوح هورمونی
آزمایش‌های ادرار
ادرار یکی از ساده‌ترین انواع نمونه های آزمایشی از لحاظ جمع آوری است که اطلاعات بسیار مفیدی از جمله موارد زیر در اختیار پزشک قرار می دهد:
-
- بررسی عملکرد کلیه
- بررسی متابولیسمگلوکز و سطوح مختلف هورمون در بدن
آزمایش های مدفوع
بررسی نمونه مدفوع، در آزمایش‌های زیر مهم است:
-
- تشخیصافتراقی انواع اختلالات گوارشی
- مطالعات میکروبیولوژیک
لوازم مورد نیاز برای نمونه گیری
متخصصان آزمایشگاهی هرکدام از انواع نمونه های آزمایشگاهی بالا را با کمک انواع ظروف نمونه آزمایش و لوازم خاصی جمع آوری میکنند و به کمک یک سری طروف دیگر، روی آن‌ها آزمایش انجام می‌دهند. از جمله مهم‌ترین آن‌ها باید به موارد زیر اشاره کنیم:
انواع کیت‌های تشخیصی و تحقیقاتی
- کیت تشخیص بارداری
- کیت تشخیص بیماری‌های عفونی
- کیت تشخیص بیماری‌های قلبی
- کیت تست اعتیاد
- کیت تشخیص کرونا
- کیت‌های سلولی تحقیقاتی
- کیت‌های مولکولی تحقیقاتی
- کیت‌های ژنتیکی تحقیقاتی
انواع ظروف آزمایشگاهی
- لوله آزمایش
- بشر
- ارلن
- دکانتور
- ویال
- رک
- گالن
استانداردهای لازم الاجرا در زمان نمونه گیری
استانداردهای مختلفی وجود دارد که اجرای آن‌ها در زمان نمونه گیری انواع نمونه های آزمایش، الزامی است. موارد زیر مهم‌ترین نکاتی هستند که بیماران باید رعایت کنند:
- ناشتا بودن برای آزمایش‌هایی که در این شرایط باید انجام شوند.
- حفظ استریل و تمیز بودن نمونه‌های آزمایشگاهی که توسط خود بیمار نمونه برداری می‌شوند.
- دور نریختن مایع و موادی که در ظرف‌های آزمایشی وجود دارد.
سخن نهایی
ممکن است در آینده تشخیص انواع بیماری‌ها تنها از طریق یک اسکن سریع ممکن باشد اما در حال حاضر، تشخیص بیماری بدون نمونه برداری ممکن نیست. انواع نمونه های آزمایشی مختلفی وجود دارد که نتیجه هر یک به‌نوعی برای پزشک مهم هستند.
نمونه‌های آزمایشگاهی در سه دسته قرار میگیرند که به جز نمونه‌هایی که دسترسی به آن‌ها دشوار است، جمع آوری نمونه برای افراد بدون درد و ناراحتی خواهد بود و با سرعت بالایی انجام خواهد شد. نمونه‌های دشوار نیز مانند نمونه‌برداری مایع نخاع یا مغز استخوان، با بیهوشی موضعی انجام خواهد شد و بیمار در این نمونه‌برداری‌ها دردی را حس نخواهد کرد. بنابراین به جای نگرانی در مورد درد و عوارض جانبی نمونه‌برداری، به بهبود سلامتی خود در کوتاه‌ترین زمان ممکن فکر کنید. خوب است بدانید که ظروف نمونه گیری آزمایش نیز در سلامت نمونه ها نقش بسزایی ایفا میکنند.
