بافت‌شناسی به علم تجزیه و تحلیل میکروسکوپی ساختار و عملکرد بافت‌ها گفته می‌شود. ضمناً، بافت‌ها انواع مختلفی دارند و به چهار گروه اصلی: پیوندی، ماهیچه‌ای، عصبی و پوششی تقسیم می‌شوند. هر یک از این بافت‌ها را می‌توان با کمک دانش بافت‌شناسی مورد بررسی تخصصی قرار داد. بررسی بافت‌ها نیز به منظور پیدا کردن علت بیماری و درمان آن صورت می‌گیرد. آنچه که در ادامه مطلب خواهید خواند، اطلاعاتی درباره مراحل آماده سازی بافت و پردازش‌های مختلف بر روی آن است. اگر می‌خواهید با مراحل پردازش بافت به صورت کامل آشنا شوید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
فرآیند بافت‌شناسی چیست ؟
بافت‌شناسی که به میکروآناتومی یا آناتومی میکروسکوپی نیز معروف است، جزو شاخه‌های زیست‌شناسی به حساب می‌آید. این شاخه از زیست‌شناسی به مطالعه آناتومی میکروسکوپی بافت بیولوژیکی می‌پردازد. به بیان دیگر، بافت‌شناسی فرآیند علمی بررسی ساختار میکروسکوپی و سازمان‌دهی بافت‌ها است. ساختار بافتی نیز شامل هر موجود زنده‌ای از جمله گیاهان، حیوانات و انسان‌ها می‌شود. بر این اساس، پزشکان با برش بافت مشکوک مثلاً رحم بیمار به جستجوی علت درد و مشکل آن می‌پردازند. پزشک با کسب اطلاعات لازم درباره مشکلات بیمار خود زودتر می‌تواند نسبت به درمان او اقدام کند.
حساسیت مراقبت از بافت‌ها
آگاهی از شرایط هر سلول و بافت بدن انسان به پزشک و پاتولوژیست کمک می‌کند تا آسیب وارده را به خوبی تشخیص دهد. در عصر حاضر، بافت‌شناسی به یکی از روش‌های مهم معاینه تبدیل شده و به همین جهت، آزمایشگاه بافت‌شناسی در هر مرکز پزشکی احداث شده است. بیشتر معاینات بافت‌شناسی نیز در قسمت‌های مربوط به جراحی و همین‌طور، زنان و زایمان صورت می‌گیرد.
نکته مهمی که در بافت‌شناسی وجود دارد، مربوط به حساسیت مراقبت از بافت می‌شود. بافت ممکن است از رحم یا روده یا هر قسمت دیگری از بدن برداشته شود. در هر صورت، بافت‌ها بایستی در محیطی مناسب و بهداشتی نگهداری شوند و حتماً چندین متخصص بر روی قسمت‌های مختلف آن کار کنند. بنابراین، مراقبت از بافت قبل از آمادهسازی آن جهت آزمایش و حتی بعد از آزمایش اهمیت زیادی دارد. در ادامه، با مراحل آماده سازی بافت آشنا خواهید شد.
تجهیزات مورد نیاز برای آمادهسازی بافت
تجهیزات مورد نیاز برای مراحل پردازش بافت یا همان آمادهسازی آن، شامل وسایل عمومی و تخصصی می‌شود که در قسمت زیر به آن‌ها اشاره کرده‌ایم:
تجهیزات تخصصی مورد نیاز برای آمادهسازی بافت
-
- میکروتوم
- حمام پارافین
- گرمکن اسلاید
- فروزن سکشن
- تیشو پروسسور
- تیشو فلوت بث
- جار رنگآمیزی
تجهیزات عمومی مورد نیاز برای آمادهسازی بافت
-
- میکروسکوپ نوری
- انواع شیکر آزمایشگاهی
- فور آزمایشگاهی یا آون
مراحل آمادهسازی بافت
مراحل آماده سازی بافت شامل موارد زیر است:
1. فیکس کردن بافت
با فیکس کردن صحیح بافت می‌توان از ساختار آن و مورفولوژی سلولی محافظت کرد. در جریان فیکس کردن از مواد شیمیایی جهت نگهداری از بافت استفاده می‌شود. در این پروسه، بافت با اتصالات برگشت‌ناپذیر پروتئین‌ها آسیب نمی‌بیند و ساختار آن به شکل طبیعی حفظ می‌شود. از سوی دیگر، فیکس کردن اشتباه بافت منجر به کاهش توانایی اتصال آنتی بادی‌ها در فرآیند ایمونوهیستوشیمی می‌شود. به طور کلی، فیکس کردن بافت تحت دو روش شیمیایی و فیزیکی امکان‌پذیر است. از تکنیک‌های فیزیکی می‌توان به امواج مایکروویو، انجماد و گرمایش اشاره کرد. فیکس شیمیایی بافت نیز با گذاشتن نمونه در فیکساتورهای معمولی صورت می‌گیرد.
2. پروسس بافتی
پروسس بافتی باعث حذف آب از سلول‌ها و جایگزینی آن با ماده‌ای دیگر می‌شود. این ماده امکان برش مقاطع نازک توسط میکروتوم را فراهم می‌کند. مقاطع نیز در حد میکرون بریده می‌شوند. به عبارتی، هنگامی که بافت به خوبی فیکس شد، مراحل آب‌گیری و شفاف‌سازی را می‌گذراند.
مرحله آب‌گیری بدین شرح است که نمونه‌ها داخل الکل غوطه‌ور می‌شوند و الکل به آرامی جای آب را می‌گیرد. بیشتر شدن غلظت الکل نیز به تثبیت ساختار بافت کمک می‌کند و مانع از به هم ریختن آن می‌شود. مرحله شفاف‌سازی نیز این‌گونه است که یک حلال میانی همچون زایلن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این حلال باعث جابه‌جایی الکل در بافت می‌شود. ضمن اینکه عامل شفاف‌کننده باعث حذف مقدار زیادی چربی از بافت می‌شود.
3. قالب گیری پارافینی
موم پارافین، ماده‌ای پرکاربرد در آزمایشگاه‌های بافت‌شناسی است که از آن، به منظور قالب‌گیری استفاده می‌کنند. پارافین را در دمای ۶۰ درجه می‌توان به مایع تبدیل کرد. این ماده پس از تبدیل شدن به مایع می‌تواند به ساختار بافت‌ها نفوذ کند. بعد از نفوذ پارافین به بافت‌ها و پس از سرد و جامد شدن آن، می‌توان به سراغ برش دادن قالب با میکروتوم رفت. ضمن اینکه مقاطع پارافینی در یافتن بیشتر آنتی ژن‌های بافتی با روش بازیابی آنتی ژن، عملکرد رضایت‌بخشی دارند.
جمع‌بندی
بافت‌شناسی یکی از مباحث مهم در زیست‌شناسی است. این مبحث به بررسی میکروسکوپی ساختار بافت‌ها می‌پردازد. با بررسی بافت‌ها در آزمایشگاه‌های بافت‌شناسی می‌توان مشکل احتمالی ایجاد شده در آن را شناسایی کرد. شناسایی مشکل بافت به درمان درست و دقیق آن کمک می‌کند. به همین خاطر، آزمایشگاه‌های بافت‌شناسی در اکثر مراکز پزشکی ایجاد شده‌اند. در این مراکز، بافت‌ها با حساسیت زیادی نگهداری شده و چندین مرحله جهت آمادهسازی آن‌ها طی می‌شود. از مراحل آماده سازی بافت می‌توان به فیکس کردن بافت، پروسس بافتی و قالب‌گیری پارافینی اشاره کرد. مراحل پردازش بافت بایستی توسط متخصصان مجرب انجام بگیرد. به همین علت است که این مراکز باید در خرید تجهیزات مورد نیاز خود مثل خرید تیشوکاست دقت کافی به عمل آورند.
