پاتولوژی در حقیقت علم مطالعه ی بیماری است، به ویژه ناهنجاری های ساختاری که در اثر ابتلا به بیماری ها ایجاد می شود. بررسی این ناهنجاری ها در تشخیص های بعدی روند بیماری و درمان آن بسیار تاثیرگذار است. بنابراین در این مقاله به بررسی دقیق تر اینکه پاتولوژی چیست و انواع پاتولوژی کدام است و همچنین موضوعاتی نظیر پاتولوژیست کیست و اینکه پاتولوژی چگونه انجام میشود می پردازیم.
پاتولوژی چیست ؟
کلمه پاتولوژی بر گرفته از کلمات یونانی pathos به معنای “درد و رنج” و -logia به معنای “مطالعه” است.
علاوه بر توصیف مطالعه بیماری، کلمه آسیب شناسی همچنین می تواند برای توصیف ویژگی های خود بیماری استفاده شود. (به عنوان مثال “آسیب شناسی سرطان”)
تاریخچه ی پاتولوژی چیست ؟
تاریخچه ی پاتولوژی به دوران باستان باز می گردد. مصریان باستان یکی از اولین فرهنگ های شناخته شده برای ثبت بیماری و اثرات آن بر اندام های بدن هستند. طومارهای باستانی پاپیروس حاوی اطلاعاتی در مورد آسیب‌های استخوانی، انگل‌ها و توده‌هایی است که ممکن است سرطان بوده باشند.
بعدها، با شروع قرن پنجم قبل از میلاد، بقراط پزشک یونانی تأثیر عمیقی بر پزشکی و آسیب شناسی گذاشت. بسیاری از نویسندگان یونان باستان که از بقراط الهام گرفته بودند، اطلاعات دقیقی در مورد زخم ها، تومورها و بیماری هایی مانند سل ثبت کردند. علاوه بر این، وی شروع به تمرین تشریح حیوانات کرد.
سپس عقاید بقراط به رم گسترش یافت. به طور کلی، در طول قرون وسطی، پیشرفت علمی در این زمینه روند کاهشی داشت، اما پزشکان بیزانسی و عرب نیز در این زمینه همکاری کردند.
بزرگترین انقلاب در پاتولوژی ظهور میکروسکوپ در قرن 19 بود. در این سال برای اولین بار، می توانستیم سلول ها را با دیدن جزئیات مورد مطالعه قرار دهیم.
این ابزار تمرکز برای بررسی بیماری ها را از مطالعه کل اندام ها، به تمرکز روی سلول های فردی تغییر داد. با توسعه و افزایش در دسترس بودن میکروسکوپ ها، تحقیقات در زمینه ی انواع پاتولوژی به طور تصاعدی افزایش یافت و منجر به پیشرفت های علمی بسیار گسترده ای مانند پیوند اعضا و بافت شد.
انواع پاتولوژی (آسیب شناسی)
انواع پاتولوژی سه زیر گروه اصلی دارد که عبارتند از:
- آسیب شناسی تشریحی
- آسیب شناسی بالینی
- آسیب شناسی مولکولی
این زیرگروه ها را می توان به دسته های دیگری نیز تقسیم کرد. پاتولوژی یا همان آسیب شناسی رشته متنوعی است، زیرا بیماری ها و روش های مختلفی برای مطالعه بیماری ها وجود دارد.
-
آسیب شناسی تشریحی
در پاسخ یه سوال پاتولوژی چیست ، اولین زیرشاخه آسیب شناسی تشریحی خواهد بود. آسیب شناسی تشریحی به مطالعه ی ویژگی های آناتومی می پردازد. مانند بافت های برداشته شده از بدن، یا در مقیاس وسیع تر کل بدن در صورتی که کالبد شکافی انجام شود. این موضوع در نتیجه باعث افزایش دانش دانشمندان و پزشکان در تشخیص بیماری ها میشود.
آسیب شناسی تشریحی می تواند شامل نگاه کردن به سلول ها در زیر میکروسکوپ باشد. یا شامل نگاه کلی به اندام ها (مانند آسیب های کبدی،کلیوی،معده و…) است. همچنین شامل بررسی خواص شیمیایی سلول ها و مارکرهای ایمونولوژیک آنها می شود.
چندین زیرمجموعه گسترده از انواع پاتولوژی (آسیب شناسی) تشریحی وجود دارد:
-
- آسیب شناسی جراحی : بررسی بافت های برداشته شده در حین عمل جراحی است.
- هیستوپاتولوژی : به بررسی سلول هایی در زیر میکروسکوپ گفته می شود که با رنگ های مخصوص پاتولوژی، رنگ آمیزی شده اند؛ تا آنها را قابل مشاهده کند و راحت تر توسط پاتولوژیست بررسی گردد. اغلب، از آنتی بادی ها برای برچسب زدن قسمت های مختلف سلول که توسط رنگ های مختلف، dye یا فلورسانس رنگ آمیزی شده اند، استفاده می شود.
- سیتوپاتولوژی : مطالعه گروه های کوچکی از سلول ها است که از مایعات بدن گرفته می شوند یا از طریق خراش دادن به دست می آیند، مانند سلول هایی که در طی آزمایش پاپ اسمیر گردن رحم گرفته می شوند. اگر علاقمندید تا در مورد این حوزه اطلاعات بیشتری کسب کنید، میتوانید به مطلب دیگر ما با عنوان سیتولوژی چیست مراجعه کنید.
-
آسیب شناسی بالینی
از دیگر انواع پاتولوژی ، زیر شاخه ی آسیب شناسی بالینی بیماری است. آسیب شناسی یالینی از طریق تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی مایعات و بافت های بدن تشخیص داده می شود. به عنوان مثال، ممکن است اجزای شیمیایی خون، همراه با آنالیز سلول‌ها و شناسایی میکروارگانیسم هایی، مانند باکتری‌هایی که در یک نمونه وجود دارد، تجزیه و تحلیل شوند. گاهی از رشته آسیب شناسی بالینی به عنوان رشته پزشکی آزمایشگاهی نیز یاد می شود.
انواع پاتولوژی در زیر شاخه بالینی شامل موارد زیر است:
-
- آسیب شناسی شیمیایی : شامل تجزیه و تحلیل شیمیایی مایعات بدن، از طریق آزمایش و میکروسکوپ است. معمولاً آسیب شناسی شیمیایی شامل مطالعه خون و اجزای ایمنی آن مانند گلبول های سفید است.
- هماتولوژی : با مطالعه خون مرتبط است، اما بیشتر به شناسایی بیماری های خونی مربوط می شود تا آسیب شناسی شیمیایی. هماتولوژیست ها سیستم لنفاوی و مغز استخوان را که از دیگر بخش های سیستم خون ساز هستند را نیز مطالعه می کنند.
- ایمونولوژی یا پاتولوژی ایمنی : مطالعه اختلالات سیستم ایمنی است. در واقع پاتولوژی ایمنی با پاسخ‌های ایمنی به مولکول‌های خارجی، آلرژی‌ها، نقص‌های ایمنی و رد پیوند اعضا سروکار دارد.
-
آسیب شناسی مولکولی
آسیب شناسی مولکولی مطالعه ناهنجاری های بافت ها و سلول ها در سطح مولکولی است. این یک شاخه ی گسترده از انواع پاتولوژی است که برای اشاره به مطالعه بیماری هر عضو یا بافت بدن بوده و با بررسی مولکول‌های موجود در سلول‌ها صورت می گیرد.
این شاخه از انواع پاتولوژی می تواند هر دو جنبه های آسیب شناسی تشریحی و بالینی را با هم ترکیب کند.
برخی از تکنیک‌هایی که می‌توانند در آسیب‌شناسی مولکولی استفاده شوند، عبارتند از:
-
- واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) برای تقویت DNA
- برچسب‌گذاری فلورسانس
- کاریوتیپ کروموزوم‌ها
- ریزآرایه‌های DNA (نمونه‌های کوچک DNA قرار داده شده بر روی تراشه‌های زیستی)
پاتولوژیست کیست و چه وظایفی دارد؟
پاتولوژیست کیست ، سوالی که احتمالا بعد از سوال پاتولوژی چیست مطرح میشود. در واقع می توان گفت که، پاتولوژیست ها دکترای پزشکی هستند. برای پاتولوژیست شدن فرد باید مدرک پزشکی و رزیدنتی کامل داشته باشد. فقط دکترای پزشکی ها را می توان واقعاً به عنوان پاتولوژیست قبول کرد.
با این حال، بسیاری از مشاغل برای کسانی که دارای سطوح تحصیلات متفاوت هستند، در زمینه آسیب شناسی وجود دارد. با مدارک دانشگاهی دیگر و آموزش های تخصصی بعدی، می توان پرسنل فنی و دستیار پاتولوژیست شد.
- با مدرک کاردانی دو ساله می توان تکنسین آزمایشگاه شد. تکنسین های آزمایشگاه آزمایش ها را اغلب تحت نظارت انجام می دهند.
- فردی با مدرک لیسانس، اغلب در زیست شناسی یا بیوشیمی، می تواند یک تکنسین آزمایشگاه تحقیقاتی یا یک تکنسین آزمایشگاه بالینی/پزشکی شود. در این موقعیت می توان در انجام تحقیقات و آزمایشات بالینی کمک کرد.
- کسانی که برای دریافت مدرک کارشناسی ارشد ادامه می دهند، می توانند مدیر آزمایشگاه یا دستیار پاتولوژیست شوند. کسانی که برای گرفتن دکترا از این هم فراتر می روند، می توانند به یک دانشمند آزمایشگاهی تحقیقاتی تبدیل شوند. با این جایگاه این افراد آزمایش هایی را که شامل آسیب شناسی است، طراحی می کنند تا دانش علمی را گسترش دهند و به پزشکان در درمان بهتر بیماری کمک کنند.
پاتولوژی چگونه انجام میشود ؟
درباره اینکه پاتولوژی چگونه انجام میشود باید گفت آزمایشات پاتولوژی طیف گسترده ای دارد و دارای مراحل متفاوتی است. مثلا در خصوص نمونه های بافتی گرفته شده از بدن، پزشک پاتولوژیست؛
- بخش مورد نظر را از نمونه ی گرفته شده به پرسنل فنی می دهد تا بلوک گیری برای آن انجام شود.
- سپس نیاز است تا از بلوک تهیه شده برش هایی تهیه شود تا لام از آن تهیه شود و رنگ آمیزی اختصاصی صورت گیرد.
- بافتی که برای برش‌های میکروسکوپی پردازش میشود باید تثبیت شود، آب‌گیری شود و سپس ماده‌ای تزریق شود که بافت را جامد می‌کند، بنابراین بخش‌های بسیار نازکی از آن را می‌توان برش داده میشود تا زیر میکروسکوپ بررسی شوند.
- نمونه های بافتی که برای بررسی میکروسکوپی لازم هستند ابتدا باید فیکس شوند. این بدان معنی است که تمام مواد شیمیایی سلولی که باعث تجزیه یا تحلیل بافت می شوند با فیکس شده بافت متوقف می گردند. رایج ترین راه برای تثبیت بافت، قرار دادن آن در محلول شیمیایی به نام فرمالدئید است. هنگامی که فرمالدئید بافت را ثابت کرد، آب توسط مواد شیمیایی مانند الکل از بافت خارج می شود.
- پس از حذف آب، به بافت مورد نظر پارافین یا پلاستیک تزریق می شود تا به اندازه کافی سفت شود تا بتوان برش های بسیار نازک را از آن تهیه کرد و لام های میکروسکوپی آماده نمود.
- از برش های بلوک پارافینه برای دیگر تست های مولکولی بیمار استفاده می شود. در بسیاری از موارد تشخیص بیماری یا استیج بیماری با انجام همزمان چندین تست صورت می گیرد.
در خصوص تفسیر گزارش پاتولوژی میتوانید به مطلب دیگر ما با همین عنوان مراجعه کنید.
سخن پایانی
با توجه به آنچه راجع به پاتولوژی چیست و اینکه پاتولوژی چگونه انجام میشود گفته شد، اکنون میدانیم که این علم تا چه میزان توانسته بر شناخت بیماری ها تاثیر داشته باشد. همچنین با بررسی انواع پاتولوژی نشان داده شد که پاتولوژی چه جایگاه ویژه ای در تعیین نوع درمان حین بیماری و یا جلوگیری از بیماری ها و پیشرفت آنها دارد. در نهایت با بررسی اینکه پاتولوژیست کیست به شما نشان دادیم که چه مسیری را باید برای رسیدن به این تخصص طی کنید. اگر قصد انجام هریک از انواع این آزمایش را دارید، برای خرید تجهیزات آزمایشگاهی میتوانید به فروشگاه لیان آزما مراجعه کنید.
