وضعیت هورمون‌های زنانه تاثیر مهمی در سلامت جسمی و جنسی بانوان دارد و می‌تواند تعیین کننده موارد مهمی درباره آن‌ها مانند قدرت باروریشان باشد. به‌همین دلیل انجام آزمایش هورمونی کمک می‌کند تا این افراد بتوانند درمورد هورمون‌های بدنشان اطلاعات لازم را پیدا کنند و از سلامت خود مطمئن باشند. شرایط آزمایش هورمونی بسته به تشخیص پزشک متفاوت است و یک سری از پزشکان آزمایش هورمونی روز پنجم پریود و تعدادی دیگر آزمایش روز سوم را پیشنهاد می‌کنند. اما این شرایط برای شما چطور خواهد بود؟ برای پاسخ به این سوال تا انتها همراه ما باشید.
آزمایش هورمونی چه کاربردهایی دارد؟
هورمون‌ها پیام‌رسان‌های شیمیایی درون بدن هستند که نقش مهمی در رشد و سلامت فرد دارند. به‌همین دلیل پزشکان می‌توانند با بررسی سطح هورمون‌های بدن، از اختلالات و بیماری‌هایی که در نتیجه نبودن تعادل میان هورمون‌ها است، جلوگیری کنند.
به‌طور کلی چند دسته هورمون مهم در بدن زنان وجود دارد که در هر آزمایش بسته به تشخیص پزشک، سطح آن‌ها مورد اندازه گیری قرار می‌گیرد. این هورمون‌ها شمال موارد زیر هستند:
- هورمون تحریک کننده فولیکولی FSH
- هورمون LH
- استروژن
- تیروئید
- پرولاکتین
- تستوسترون
- هورمون آنتی مولرین AMH
- سایر هورمون‌های مربوط به تخمدان
هورمون‌های بالا ماهیت شیمیایی دارند و بعد از تولید شدن توسط غدد درون ریز، وارد خون می‌شوند. به‌همین دلیل از شرایط آزمایش هورمونی روز سوم پریود یا پنجم، خون دادن است. دیگر شرایطی که برای این آزمایش وجود دارد، مشاهده یکی از علائم زیر است:
- پریود نامنظم
- تنبلی تخمدان
- رویش موهای زائد
- عقب افتادن پریودی
- تغییرات خلق و خو
- یائسگی زودرس
- ناباروری
- چاقی
- افسردگی
کاربرد بررسی سطح هورمون FSH
وظیفه ترشح هورمون FSH با غده هیپوفیز است. این هورمون در حالت نرمال، وظایف زیر را به‌عهده دارد:
- تحریک رشد تخمک در تخمدان‌ها
- آماده و بالغ کردن تخمک‌ها برای باروری
- تنظیم دوره قاعدگی
در صورت اختلال در هریک از موارد بالا، فرد باید به تشخیص پزشک این آزمایش را در روز سوم پریود انجام دهد. از شرایط آزمایش هورمونی روز سوم پریود، انجام دادن آن در اول صبح و پس از 12 ساعت ناشتایی است. سطح این هورمون در بدن باید بین ۱.۳۷ تا ۹.۹ IU/L در فاز فولیکولار،۱.09 تا ۹.2 IU/L در فاز لوتئال و 6.1۷ تا 17.2 IU/L در حالت پیک تخمک گذای باشد و در صورت کمتر بودن آن احتمالا فرد دچار کم کاری تخمدان و در صورت بیشتر بودن آن، دچار نارسایی زودرس تخمدان خواهد بود باشد .
کاربرد بررسی سطح هورمون استروژن
یکی دیگر از اهداف آزمایش هورمونی، بررسی سطح هورمون استروژن در بدن است. این هورمون وظایف زیر را در بدن زنان به‌عهده دارد:
- تحریک و رشد فولیکول تخمک
- بهبود و حفظ غشاء مخاطی موجود در رحم
استروژن در جلوگیری از یائسگی زود هنگام نیز نقش دارد و به‌همین دلیل یکی از درمان‌های این بیماری، مصرف داروهای حاوی استروژن است. کاهش سطح استروژن در بدن آثار مخرب دیگری را نیز در بدن دارد که می‌توان از جمله مهم‌ترین آن‌ها به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش میل جنسی
- توقف تخمک گذاری و ناباروری
همچنین در صورتی که فرد دچار بیماری‌هایی مانند: تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، کم‌کاری هیپوفیز و بی‌اشتهایی عصبی باشد، سطح استروژن خون او پایین خواهد آمد. بنابراین در چنین زمانی آزمایش هورمونی می‌تواند نقش تشخیصی مهمی داشته باشد.
کاربرد بررسی سطح هورمون پروژسترون
پروژسترون از جمله هورمون‌های استروئیدی است که بدن، جسم زرد آن را در نیمه دوم چرخه قاعدگی و پس از تخمک گذاری تولید می‌کند. وظیفه این هورمون کمک به آماده سازی رحم برای دریافت تخمک بارور است.
کاربرد بررسی سطح هورمون LH
هورمون LH یکی دیگر از هورمون‌هایی است که آن‌ها را غده هیپوفیز ترشح می‌کند. از جمله وظایف این هورمون در بدن بانوان باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- تنظیم تخمک گذاری
- تنظیم چرخه قاعدگی
این هورمون در هر بازه‌ای از چرخه قاعدگی افزایش و کاهش پیدا می‌کند. بنابراین شرایط آزمایش هورمونی با هدف بررسی سطح هورمون LH به تشخیص پزشک متفاوت خواهد بود.
کاربرد بررسی سطح هورمون تستوسترون
علاوه بر غددی مانند هیپوفیز، تخمدان‌ها نیز هورمون تولید می‌کنند و تستوسترون یکی از آن‌ها است. کاهش و افزایش سطح این هورمون آثار مختلفی بر بدن دارد. علائم زیر، زمانی رخ می‌دهد که سطح تستوسترون در بدن کاهش پیدا کرده باشد:
- کاهش میل جنسی
- کمبود انرژی
- افزایش وزن
- افسردگی
- ضعیف شدن استخوان‌ها
همچنین سطح بالای این هورمون در خون که تنها با انجام آزمایش قابل تشخیص است، منجر به علائم زیر خواهد شد:
- ایجاد قاعدگی نامنظم
- افزایش وزن
- آکنه
- ناباروری
- ایجاد صفات مردانه مانند: موهای زائد بدن، صدای عمیق و ریزش موی مردانه
علل مختلفی می‌توانند سطح تستوسترون را در بدن افزایش یا کاهش دهند که بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از آن‌ها است.
کاربرد بررسی سطح هورمون پرولاکتین
پرولاکتین نیز دیگر هورمونی است که غده هیپوفیز تولید می‌کند. علائم نشان دهنده ناپایداری در سطح هورمون پرولاکتین در بدن، موارد زیر است:
- قاعدگی نامنظم یا قطع دوره قاعدگی
- ناباروری
- ترشحات پستان در زمانی خارج از بارداری یا شیردهی
- حساسیت سینه
از شرایط آزمایش هورمونی برای بررسی سطح پرولاکتین، رعایت موارد زیر است:
- نپوشیدن لباس‌های تنگ در شب قبل از آزمایش
- اطلاع دادن مصرف هر نوع دارو به پزشک
- داشتن آرامش حین نمونه گیری
کاربرد بررسی سطح هورمون آنتی مولرین یا AMH
فولیکول‌های حاوی تخمک در تخمدان مسئول تولید هورمون آنتی مولرین یا AMH در زنان است و در هر زنی بسته به شرایط سنی، میزان متفاوتی از آن را تولید می‌کنند. انجام آزمایش هورمونی کمک می‌کند تا پزشک از تعداد سلول‌های فوليكولی موجود در تخمدان‌ها اطلاع پیدا کند. داشتن ذخیره کمی از این هورمون، عواقب زیر را به همراه خواهد داشت:
- کاهش قدرت باروری
- قرار گرفتن در معرض سقط جنین
کاربرد بررسی سطح هورمون تیروئید
هورمون تیروئید آخرین هورمون مهمی است که در بدن زنان می‌تواند ایجاد اختلال کند. از جمله مواردی که به دلیل اختلال در سطح این هورمون رخ می‌دهند، می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- ایجاد تداخل در قاعدگی
- کاهش وزن
- گواتر
- بیش فعالی
- سقط جنین
- زایمان زودرس
علائم نشان دهنده اختلال در سطح هورمون ها چیست؟
قبل از آن که شرایط آزمایش هورمونی را بررسی کنیم، بهتر است بدانیم چه علائمی می‌توانند هشداردهنده اختلال در سطح هورمون‌ها باشند. بنابراین در صورت مشاهده علائم زیر، بهتر است با مراجعه پزشک، از تعادل سطح هورمون‌های موجود در بدن خود اطمینان پیدا کنید:
- پریودهای سنگین یا نامنظم
- هیرسوتیسم یا موهای بیش از حد روی صورت، چانه یا قسمت‌های دیگر بدن
- ریزش مو
- تغییرات در خلق و خو
- افسردگی و استرس
- ناباروری
- افزایش وزن یا کاهش وزن بدون دلیل
- تعریق غیر قابل توضیح یا زیاد
- مشکل در خوابیدن
- تغییر در حساسیت به سرما و گرما
- پوست بسیار خشک یا بثورات پوستی
- تغییرات فشار خون
- تغییرات در ضربان قلب
علائم زیر، از جمله دیگر موارد مهم کمک کننده در تشخیص پزشک هستند:
- استخوان شکننده یا ضعیف
- تغییر در غلظت قند خون
- تحریک پذیری و اضطراب
- خستگی غیرقابل توضیح و طولانی مدت
- تشنگی بیشتر
- افسردگی
- سردرد
- نیاز به دستشویی رفتن کم و بیش از حد معمول
- نفخ شکم
- تغییر در اشتها
- کاهش میل جنسی
- موهای نازک و شکننده
- ناباروری
- صورت پف کرده
- تاری دید
- برآمدگی در گردن
- حساسیت به پستان
- تعمیق صدا در زنان
آزمایش هورمونی در چه زمانی قابل انجام است؟
از شرایط آزمایش هورمونی، انجام آن در زمان مناسب است. این زمان بسته به نوع آزمایش متفاوت خواهد بود. به‌طور کلی با توجه به شرایط چرخه قاعدگی فرد و هورمونی که سطح آن باید مورد بررسی قرار بگیرد، پزشک زمان مناسبی را برای انجام آزمایش پیشنهاد خواهد کرد.
هر روزی از چرخه پریود، مناسب برای بررسی نوع خاصی از هورمون است. به‌طور مثال بهترین زمان برای بررسی سطح هورمون FSH در روز سوم قاعدگی و پرولاکتین در روزهای سوم تا پنجم پریود خواهد بود. از شرایط آزمایش هورمونی روز پنجم پریود که مخصوص پرولاکتین است، ناشتایی فرد خواهد بود. بنابراین برای اطلاع پیدا کردن از بهترین زمان انجام آزمایش، باید با پزشک خود مشورت کنید.
چه شرایط و استانداردهایی وجود دارد که قبل از انجام آزمایش باید رعایت کنیم؟
انجام آزمایش هورمونی مانند هر آزمایش دیگری شرایط خاصی دارد که باید آن‌ها را رعایت کنید. مهم‌ترین شرایطی که قبل و بعد از انجام آزمایش باید انجام دهید، موارد زیر است:
- شرایط روحی و جسمی اثر مستقیمی بر هورمون‌ها دارند. بنابراین قبل از انجام آزمایش باید از لحاظ ذهنی و بدنی در شرایط مناسبی باشید.
- قبل از انجام آزمایش و به‌ویژه سه ساعت قبل از آن، غذاهای چرب مصرف نکنید.
- یک روز قبل از انجام آزمایش هیچ دارویی مصرف نکنید و در صورت مصرف هر نوع دارو، به پزشک خود اطلاع دهید.
- برای انجام آزمایش پرولاکتین صبح زود و چند ساعت بعد از بیدار شدن به آزمایشگاه مراجعه کنید.
- شب قبل از انجام آزمایش لباس زیر تنگ نپوشید.
- شب قبل از انجام آزمایش رابطه جنسی نداشته باشید.
- بهتر است قبل از آزمایش ورزش نکنید.
- با توجه به نوع آزمایش خود، در مورد ناشتایی با پزشک مشورت کنید.
سخن نهایی
هورمون‌ها در بدن انسان‌ها وظایف حیاتی را به عهده دارند و نقش آن‌ها در زنان می‌تواند بسیار پررنگ‌تر از مردان باشد. در بدن زنان هورمون‌های مختلفی مانند: FSH، استروژن، LH، پرولاکتین و تیروئید وجود دارد که کاهش یا افزایش سطح هرکدام از آن‌ها در بدن همراه با عوارض مختلفی خواهد بود.
مشکلاتی مانند: پریودهای سنگین یا نامنظم، هیرسوتیسم یا موهای بیش از حد روی صورت، چانه یا قسمت‌های دیگر بدن، ریزش مو، تغییرات در خلق و خو، افسردگی و استرس و ناباروری از جمله شایع‌ترین علائم اختلال هورمونی هستند.
شما می‌توانید با در نظر گرفتن شرایط آزمایش هورمونی که پزشکتان تعیین کرده است، آزمایش دهید و از سلامت جسمی و جنسی خود اطمینان پیدا کنید.
چرا نباید قبل از ازمایش رابطه جنسی داشت؟
بخاطر افزایش هورمون های بدن